Διαδικασία συνέλευσης και Robert's Rules of Order

Με αφορμή πρόσφατα σχόλια για ηλεκτρονικές συνελεύσεις των Ποδηλατ-ισσ-ών, παραθέτω μερικές σκέψεις για τις φυσικές συνελεύσεις.

Ένα παράπονο που είχα από τις συνελεύσεις των Ποδηλάτ-ισσ-ών είναι οτι δεν είχαν σαφής κανόνες. Στην πράξη, οι κανόνες είναι αυτοί που ακολουθούν μερικοί που καθοδηγούν τη συζήτηση, λόγω παλαιότητας, ενώ οι καινούργιοι παρακολουθούν ντροπαλά, προσπαθώντας να καταλάβουν πώς λειτουργεί η συνέλευση, μην ξέροντας τι δικαιώματα έχουν ή δεν έχουν σε μια διαδικασία που δεν γνωρίζουν. Πολλές αποφάσεις πάρθηκαν με "συναίνεση" αλλά χωρίς τη συμφωνία όλων, γιατί αυτοί που διαφωνούσαν δεν θεωρούσαν οτι είχαν το δικαίωμα να διαφωνήσουν και έτσι να μπλοκάρουν μια απόφαση. Από την άλλη μεριά, μερικές αποφάσεις δεν πάρθηκαν, επειδή μερικά άτομα αρνήθηκαν να συναινέσουν, μπλοκάροντας την απόφαση. Γιατί έχει το δικαίωμα μια μικρή μειοψηφία να εμποδίσει την πλειοψηφία από το να πάρει μια απόφαση;

Το 8-σέλιδο φυλλάδιο θέσεων των Ποδηλατ-ισσ-ών αναφέρει τη διαδικασία με καλές προθέσεις αλλά με ασάφεια ως προς την πράξη: "Λειτουργούμε με άμεση δημοκρατία και χωρίς ιεραρχία με μοναδικό αποφασιστικό όργανο την ανοιχτή μας συνέλευση. Οι αποφάσεις λαμβάνονται με γόνιμη σύνθεση απόψεων, με σεβασμό της ισότητας αλλά και της διαφορετικότητας του καθενός από εμάς." Αυτές οι αρχές θα μπορούσαν να εφαρμοστούν με τη θέσπιση σαφών κανόνων λειτουργίας, αλλά αυτό δεν έχει γίνει. Ο καθένας χρησιμοποιεί την εμπειρία του για να επέμβει στη συνέλευση ώστε να υπάρχει "γόνιμη σύνθεση απόψεων". Αυτός ο τρόπος εξαρτάται υπερβολικά από το ποιό έμπειρο μέλος παρευρίσκεται στη συνέλευση και πόσο καλά μπορεί να κάνει τους υπόλοιπους να τον ακούσουν.

Στις Η.Π.Α χρησιμοποιούνται κατά κόρον σε συνελεύσεις οι κανόνες τάξης του Robert (Robert's Rules of Order). Είναι κανόνες για τη διεξαγωγή φυσικών συνελεύσεων οποιουδήποτε μεγέθους, από 4-5 άτομα μέχρι εκατοντάδες. Χρησιμοποιούνται και στην Ευρώπη σε μερικές περιπτώσεις. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν και για ηλεκτρονικές συνελεύσεις σε πραγματικό χρόνο (π.χ. με εργαλεία τηλεδιάσκεψης).

Το καταστατικό ή/και οι κανονισμοί σχεδόν όλων των συλλόγων στις Η.Π.Α. περιλαμβάνουν μια μικρή παράγραφο που δηλώνει οτι "οι συνελεύσεις ακολουθούν τους κανόνες διαβούλευσης του Robert." Οι κανόνες είναι ευρέως γνωστοί, χωρίς να χρειάζεται να περιγράφονται στους κανόνες του συλλόγου. Οι κανόνες επαναχρησιμοποιούνται από σύλλογο σε σύλλογο και από ομάδα σε ομάδα, χωρίς να εξαρτώνται από το αντικείμενο της ομάδας. Η κάθε συνέλευση δεν ξοδεύει χρόνο στο να δημιουργήσει κανόνες συνέλευσης εκ του μηδενός.

Να ένα παράδειγμα από τα "bylaws" πραγματικού συλλόγου:

Section 3. Procedure:
Business at Executive Committee meetings shall be conducted in accordance with
provisions of the current edition of Robert's Rules of Order Newly Revised, in all cases to
which they are applicable, and in which they are not inconsistent with the club's Articles
of Incorporation, Constitution, By-Laws, and any special rules of order the club may
adopt.

Μερικοί από τους κανόνες του Robert (σε γενική μορφή):

Κύρια Πρόταση: Ο καθένας μπορεί να προτείνει κάτι (Κύρια Πρόταση) αν δεν συζητιέται κάτι άλλο.

Second: Για να συζητηθεί μια πρόταση πρέπει να θέλει να τη συζητήσει και κάποιος άλλος εκτός από αυτόν που την πρότεινε. Δηλαδή να υπάρχει "Second". Αν κανείς δεν κάνει Second σε ένα θέμα, το θέμα λήγει εκεί χωρίς καμιά συζήτηση. Αν είχαμε αυτό τον κανόνα στις συνελεύσεις των Ποδηλατ-ισσ-ών θα είχαμε γλυτώσει πολύ χρόνο σε μερικές περιπτώσεις.

Τροποίηση: Στη συζήτηση μιας πρότασης κάποιος μπορεί να προτείνει μια (δευτερεύουσα) πρόταση τροποίησης.
• Αν υπάρχει Second στην τροποποίηση, συζητείται και ψηφίζεται (ή όχι) η τροποποίηση.
• Αν περάσει η τροποποίηση, η αρχική πρόταση τροποποείται ανάλογα και συνεχίζεται η συζήτηση στην τροποποιημένη πρόταση.
• Αν δεν περάσει η τροποποίηση, η συζήτηση επανέρχεται στην αρχική πρόταση, όπως ήταν.

Συγκρίνετέ το με τυπική διαδικασία συνέλευσης χωρίς κανόνες:
• Υπάρχει ένα θέμα προς συζήτηση.
• Κάποιος προτείνει κάτι σχετικό αλλά διαφορετικό.
• Η συζήτηση συνεχίζεται και στις δύο (ή περισσότερες) προτάσεις ταυτόχρονα.
• Καθένας που μιλάει, σχολιάζει όποια από τις σχετικές πολλαπλές προτάσεις θέλει, ή μια καινούργια.
• Με κάποια ασαφή διαδικασία, αποφασίζεται μια από αυτές τις προτάσεις, ή δεν αποφασίζεται τίποτα.
• Όποιος είχε προτείνει κάτι διαφορετικό, αναρρωτιέται γιατί δεν συζητήθηκε η πρότασή του, μήπως έπρεπε να φωνάξει πιο πολύ, κ.λ.π.

Στάδια Πρότασης: Κάθε πρόταση περνάει από διακριτά στάδια, ώστε να είναι ξεκάθαρο, χωρίς αμφιβολία τι ακριβώς συζητιέται, τι πρόκειται να ψηφιστεί και τι ψηφίστηκε:

1. Κάποιο μέλος κάνει μια πρόταση.
2. Ένα άλλο μέλος υποστηρίζει την πρόταση (κάνει Second).
3. Ο Συντονιστής επαλαμβάνει την πρόταση και την θέτει στη συνέλευση.
4. Η πρόταση συζητιέται. Το μέλος που έκανε την πρόταση έχει δικαίωμα να ξεκινήσει, περιγράφοντας και υποστηρίζοντας την πρόταση πιο αναλυτικά. Κάποιος που δεν έχει μιλήσει έχει προτεραιότητα από κάποιον που θέλει να δευτερολογήσει.
5. Ο συντονιστής θέτει την πρόταση σε ψηφοφορία, επαναλαμβάνοντας τη διατύπωση της πρότασης. Η ψηφοφορία μπορεί να γίνει με περισσότερο ή λιγότερο τυπικούς τρόπους.
6. Ο συντονιστής ανακοινώνει τι ακριβώς ψηφίστηκε.

Προσέξτε οτι ο συντονιστής επαναλαμβάνει τη διατύπωση της πρότασης 3 φορές (εκτός από την αρχικη διατύπωση του μέλους που έκανε την πρόταση). Συγκρίνετε το με συνέλευση όπου γίνεται μια πρόταση, συζητιέται, και τελικά δεν ξέρουμε αν πάρθηκε μια απόφαση και τι ακριβώς αποφασίστηκε.

Δικαίωμα Πληροφόρησης: Ο καθένας έχει το δικαίωμα να γνωρίζει τι γίνεται ανά πάσα στιγμή και επομένως μπορεί να διακόψει για να ζητήσει διευκρινήσεις. κ.ο.κ.

Διαδικαστικό: Ο καθένας έχει το διακόψει για να επισημάνει ένα διαδικαστικό πρόβλημα ή να ζητήσει να επανέλθει η συνέλευση στην τάξη (δηλαδή να ακολουθηθεί η διαδικασία).

Συντονιστής: Κάθε συνέλευση έχει έναν συντονιστή που φροντίζει να τηρούνται οι παραπάνω διαδικασίες και να ακουστούν όλες οι απόψεις. Για να είναι αμερόληπτος, ο συντονιστής αποφεύγει να κάνει προτάσεις ή να συμμετέχει στη συζήτηση μιας πρότασης. (Μια μικρή συνέλευση μπορεί να επιτρέπει στον συντονιστή να συμμετέχει). Ο συντονιστής δεν ψηφίζει εκτός αν η ψήφος του είναι καθοριστική (δηλαδή για να σπάσει μια ισοψηφία).