SNIPER

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Το κείμενο είναι τεράστιο και σε ορισμένα σημεία ιδιαίτερα σκληρό.

Αποσπάσματα από την συνέντευξη του ελεύθερου σκοπευτή Λ... Α... στον πόλεμο της Σερβίας.
.......................................................................................
Ποιό όπλο φοβήθηκες περισσότερο;

Το G3 και το Μ4. Ξέρω, νομίζεις πως θα σούλεγα το Kalashnikov, αλλά η αλήθεια είναι ότι, δεν το φοβήθηκα ποτέ στα χέρια άτακτου στρατού που δεν ξέρει να το κουμαντάρει. Τα άλλα δύο όμως, είναι επικίνδυνα στα χέρια οποιουδήποτε. Τέλος πάντων, πρέπει να έχει κανείς στο νού του πως δεν σκοτώνει το όπλο, αλλά, ο χειριστής.
Αυτά βέβαια, σταμάτησαν να με απασχολούν μετά που άλλαξα θέση στο πεδίο μάχης.

Πότε αποφάσισες να γίνεις ελέυθερος σκοπευτής;

Δεν το αποφασίζει ο στρατιώτης αυτό. Ο λοχαγός μου, είχε παρατηρήσει πως σημάδευα περισσότερο και έριχνα λιγότερες σφαίρες από τους άλλους. Μετά μια μέρα με πήρε κι΄ανεβήκαμε σ΄ένα λόφο πάνω από την Μπ..... και μου ζήτησε να χτυπήσω κινούμενους στόχους.
Τώρα, από δω και κάτω δεν νομίζω πως θα σ΄αρέσουν αυτά που θ΄ακούσεις και μάλλον πρέπει να σταματήσουμε πριν σου φτιάξω εφιάλτες μες΄το μυαλό σου. Δεν είμαι αυτό που βλέπεις ή, αυτοί που ανάμεσά τους νιώθεις ασφαλής δεν είναι ούτε εκείνοι αυτό που βλέπεις.

Δηλαδή;

Εγώ, σκότωσα. Εσύ δεν έχεις σκοτώσει, τουλάχιστον όχι ακόμα. Πριν απ΄αυτό, ήμουν όπως είναι και οποιοσδήποτε γνωστός σου, ήρεμος, άκακος, ακίνδυνος. Μετά, χανόταν η πατρίδα, σκοτώθηκαν κοντινοί μου άνθρωποι και άρχισα να ανασαίνω αλλιώς, να στο πώ έτσι. Απαλά, ρυθμικά, βαθειά και σταθερά για να μένει η κάννη ακίνητη.

Πάμε στις δοκιμαστικές βολές;

Επιμένεις...
Λοιπόν, βρήκαμε ένα σημείο στον λόφο πάνω από την πόλη και αρχίσαμε τις βολές. Απ΄την αρχή μου είπε να αφήσω πίσω το όπλο μου, ένα Tokarev, και χρεώθηκα ένα Dragunov, ένα όπλο για ελεύθερους σκοπευτές, ένα τέρας που έκοβε άνθρωπο στα δύο στα πεντακόσια μέτρα. Δεν το ήξερα αυτό εγώ μέχρι εκείνη την ημέρα. Το έμαθα όταν ο πρώτος στόχος τσακίστηκε στα δύο σαν σε παιχνίδι. Πώς παίρνεις ένα καλάμι και τσακίζεις τα αγκάθια όταν είσαι μικρός, έτσι. Μετά έπρεπε να συνεχίσω μέχρι να πετύχω κι΄άλλους, γιατί αυτό είναι και το ζητούμενο, να φας αρκετούς πριν προλάβουν να κρυφτούν και μετά, να περιμένεις τους άλλους που θα πάνε να σώσουν τους πρώτους.

Είπες «στόχος». Ήταν απλοί στόχοι χωρίς ανθρώπινη υπόσταση;

Άμα είσαι μακρυά και δεν βλέπεις τα μάτια τους είναι έτσι ακριβώς. Στους αμάχους, τα μάτια είναι το πρόβλημα. Ενώ τί νομίζεις πως βλέπεις μέσα απ΄το σκόπευτρο, όρθια σκουληκάκια με μερικές λεπτομέρειες. Σε νοιάζει μόνον το κεφάλι και ο θώρακας, εκεί επικεντρώνεται η προσοχή σου, τα υπόλοιπα ούτε καν τα παρατηρείς.

Αυτός που είπες «πρώτος στόχος» για παράδειγμα, δεν ήταν για σένα ένας στρατιώτης με οικογένεια, με παιδιά, με μάνα και γυναίκα;

Γι΄αυτό σου είπα να σταματήσουμε λίγο πριν, για να μην φτάσουμε σε αυτό το δύσκολο σημείο.

Έρχεσαι σε δύσκολη θέση;

Όχι,...εσύ έρχεσαι σε δύσκολη θέση. Εγώ έχω γνωρίσει το τέρας που είναι μέσα μου ή ότι είναι τέλος πάντων αυτό το πράγμα, εσύ ακόμα δεν πιστεύεις πως υπάρχει.

Ίσως και να υπάρχει. Πάμε παρακάτω;

Ας πάμε. Λοιπόν, ο πρώτος στόχος, που ζητάς να μάθεις, ήταν μια ηλικιωμένη με δυό σακκούλες στα χέρια. Απλό. Αυτή πέρναγε, αυτήν βρήκα. Την σταύρωσα στο σκόπευτρο ακριβώς πάνω από την μέση και τράβηξα απαλά την σκανδάλη. Το όπλο αυτό δεν κλωτσάει, δεν σ΄αφήνει να ταρακουνηθείς πολύ, είναι έτσι φτιαγμένο για να μένεις απαρατήρητος. Περνάει ελάχιστος χρόνος, νομίζεις πως την έχασες και μετά βλέπεις τον άλλον να διπλώνεται και να μένει ακίνητος κάτω.

Δεν σε βλέπανε, δεν καταλαβαίνανε από πού έρριχνες;

Εκείνη την ώρα τους νοιάζει μόνον να κρυφτούν και αφήνουν τις περιέργειες για τους αρμόδιους. Στο κάτω-κάτω, τί θα κάνανε και να ξέρανε πού ήμουν. Ανοχύρωτη πόλη χτυπάγαμε, δεν υπήρχε στρατός, σού είπα, κάναμε εκπαίδευση και θέλαμε στόχους χωρίς προβλήματα.

Μετά;

Μετά, τίποτε, γράφτηκα στη λίστα, χρεώθηκα το όπλο και μπόλικες σφαίρες, φορτώθηκα και κάμποσες κονσέρβες με φαγητό και έφυγα.

Θέλεις να μου εξηγήσεις λίγο περισσότερο...;

Κύττα, ο ελεύθερος σκοπευτής δεν έχει μονάδα που να πρέπει να παρουσιάζεται κάθε πρωί και προσκλητήρια και τέτοια. Πάς, παίρνεις τα χρειαζούμενα και τραβάς για όπου νομίζεις καλύτερα και μένεις εκεί για όσες μέρες σου φτάνουν τα τρόφιμα ή οι σφαίρες, ό,τι τελειώσει πρώτο. Πώς θα φτάσεις εκεί, πώς θα κρυφτείς, από πού θα φύγεις, είναι δική σου δουλειά.

Εσύ πού πήγες;

Διάλεξα μια πόλη στα τρία χιλιόμετρα περίπου από το μέτωπο, οχυρωμένη αυτή με μια μικρή φρουρά. Βρήκα ένα σημείο και στήθηκα

Το ψηλότερο σημείο της πόλης δηλαδή...

Όχι, ποτέ εκεί, αυτό κυττάνε πάντα όταν αρχίζεις να ρίχνεις και σε λίγο σε έχουν κομματιάσει, γιατί δεν σου ρίχνουν με όπλα χειρός, ρίχνουν καταπάνω σου οβίδες και όλμους για να γκρεμίσουν και σένα και το κτίριο μαζί. Διαλέγεις λοιπόν, ένα κτίριο με καλή θέα που υπάρχουν άπειρες επιλογές για να μπορείς να ρίξεις και να μετακινηθείς. Στη περίπτωσή που λέμε τώρα, διάλεξα ένα παληό κυβερνητικό κτίριο με πολλά παράθυρα στην πρόσοψη και έστησα την φωλιά.

Έχει κάποιον συγκεκριμένο τρόπο;

Έ, πρέπει να ξέρεις, να βάζεις το μυαλό σου να δουλεύει ανάποδα. Εγώ επειδή δεν είχα και πολλές επιλογές για διαφυγή, έστησα πολύ προσεκτικά. Πολύ μέσα απ΄το παράθυρο, πάνω σε δύο παληά γραφεία, κάτι σαν τραπέζια, έβαλα τα τσουβαλάκια με την άμμο, καθάρισα καλά το παράθυρο από τα σπασμένα τζάμια και τα αγριόχορτα που είχανε φυτρώσει, γιατί τα αέρια από το όπλο μπορούν να τα κουνήσουν και να σε προδώσουν. Έβαλα κάτω κουβέρτες για να είμαι άνετα και άρα ακίνητος για πιό πολύ, και στήθηκα.

Στρατιώτες αυτήν την φορά;

Έχεις λάθος εικόνα για τον πόλεμο, όπως είχα κι’ εγώ. Όχι, όχι στρατιώτες...Πολίτες χτυπάς, πολίτες σαν εσένα σαν την μάνα σου και σαν εμένα, τουλάχιστον τώρα (γέλια)...
Ο πόλεμος είναι επίδειξη σκληρότητας, δεν είναι ηρωισμοί και αυτοθυσία. Σκέψου σαν να θες να πάρεις εκδίκηση. Δεν λές, από αυτόν θα πάρω, από αυτόν δεν θα πάρω, αυτόν τον κόβω, αυτουνού του την χαρίζω. Σε νοιάζει μόνον να χτυπάς όσο γίνεται περισσότερους χωρίς να σε χτυπάνε. Και άμα χτυπάς στρατιώτες, σε κηνυγάνε, γιατί οι στρατιώτες είναι πολύτιμοι. Ενώ οι πολίτες...έ, ας πληρώσουν κι΄αυτοί ένα τίμημα, έτσι σκέφτονται όλοι, και οι δικοί μας και οι δικοί τους. Θέλεις να δημιουργείς πανικό και φόβο, αυτό είναι. Και όταν χτυπάς άμαχους δείχνεις ότι είσαι αδίστακτος και τότε φοβούνται όλοι, όχι μόνον οι πολίτες.
Και μετά είναι και η μνήμη, που δεν σ΄αφήνει νάσαι αλλιώς. Έρχονται κάθε μέρα οι αξιωματικοί και σου διαβάζουν τί κάνανε οι απέναντι, πόσους σκοτώσανε, τις γυναίκες που βιάσανε, τα παιδιά που χαθήκανε, τις πόλεις που γκρεμίσανε, έ, δεν αντέχεις, θες να κάνεις τα ίδια.

Όμως, κατά βάθος, είσαι άνθρωπος, κάτι νιώθεις....

Να σου πω. Είναι μέχρι να ρίξεις την πρώτη βολή της ημέρας, να φύγει ο πρώτος δισταγμός. Μετά βλέπεις την έκπληξη μαζί με τον πανικό όταν συνειδητοποιούν τί συμβαίνει, γιατί μην ξεχνάς πως μέσα σε όλους τους ήχους μιας εμπόλεμης ζώνης, δεν ξεχωρίζουν τον κρότο του όπλου από τόσο μακρυά, απλώς βλέπουν κάποιον να πέφτει και ξέρουν πλέον... Μετά, τρέχουν να καλυφθούν και αυτό σε ερεθίζει περισσότερο, θες να πετύχεις κι΄άλλους, να μην σου ξεφύγουν, να μην χαίρονται που στην έσκασαν.

Πόσους προλάβαινες συνήθως;

Το πολύ μέχρι τέσσερεις, ποτέ παραπάνω και συνήθως, δύο. Δεν μπορείς, σε μπερδεύει το ότι κινούνται προς όλες τις κατευθύνσεις και σε πιέζει το ότι δεν μπορείς να ρίχνεις συνέχεια, θα σε βρουν.

Και τελικά, πώς κατέληξε να γίνει το ποδήλατο εφιάλτης σου;

Α, απότομα άλλαξες θέμα...

Προσπαθώ να καταλάβω πώς από όλην αυτή την φρίκη, πέρασες στην ζωγραφική και στην συνέχεια μου κάνει εντύπωση το ότι, στους περισσότερους πίνακές σου υπάρχει κάπου ένα ποδήλατο, περισσότερο σαν ένας απειλητικός ίσκιος παρά σαν απεικόνιση αυτή καθ΄εαυτή.

Τώρα, περνάς σε κάτι δύσκολο για μένα. Έπιασα πινέλο στα χέρια μου για να ξεφύγω από την τόσο δυνατή εικόνα του ποδήλατου που είχα μέσα στο μυαλό μου. Έπρεπε να βγάλω ένα κομμάτι της μνήμης απο μέσα μου για να μην τρελλαθώ, τουλάχιστον όχι εντελώς...

Αν θέλεις, μπορούμε να σταματήσουμε εδώ...

Όχι, όχι, αφού το ξεκινήσαμε θα το τελειώσουμε όπως πρέπει.

Λοιπόν;

Λοιπόν, μια μέρα, την τέταρτη ή την πέμπτη που ήμουν εκεί στημένος και ο κόσμος ήδη πέρναγε τρέχοντας από το εκτεθειμένο σημείο της πλατείας ξέροντας πως μάλλον ήμουν ακόμα εκεί τριγύρω, πέρασε για πρώτη φορά ένας ποδηλάτης. Πρέπει να σου πω πως, δεν έρριχνα κάθε μέρα. Δημιουργείς έτσι μια αβεβαιότητα και μια ελπίδα πως μπορεί και να τη γλυτώσουν, οπότε μετά η διαπίστωση πως είσαι ακόμη εκεί, γίνεται οδυνηρή, τους τσακίζει τα νεύρα.

Διακρίνω πως ακόμη σκέφτεσαι και μιλάς για όλους αυτούς με μια σκληρότητα.

Ακόμη ξένοι μού είναι, ακόμη στόχοι...Το έχω παραδεχτεί και σου λέω ξεκάθαρα πως είναι μια σκληρότητα που δεν θέλω να αποχωριστώ, έζησα έτσι, τώρα δεν θ’ αλάξει τίποτε αν προσποιηθώ πως ξαφνικά λυπάμαι...

Και ο ποδηλάτης;

Αυτός πέρασε, όπως σου είπα, μια μέρα από την πλατεία.
Πέρασε σαν να πήγαινε μια βόλτα και τίποτε να μην είχε αλλάξει γύρω του, σαν να μην υπήρχε ο πόλεμος. Μου φάνηκε παράξενο και ούτε πέρασε απ΄το μυαλό μου να τον κόψω, μόνον τον έβλεπα να κυλάει και αυτό ήταν όλο. Είχα δει πριν τον πόλεμο μια θεατρική παράσταση, όπου ξαφνικά ένας με ένα κερί πέρναγε μέσα απ΄την σκηνή χωρίς να κάνει τίποτε άλλο και όλοι μεμιάς άλλαζαν συμπεριφορά. Αυτόν μου έφερε στο μυαλό. Με γύρισε πίσω, στον καιρό της ειρήνης, σαν να με πήγε στα παιδικά μου χρόνια, αθώο, αγνό.

Τότε που έκανες και ΄συ ποδήλατο...

Όχι, ούτε είχα ποτέ, ούτε και έμαθα ποτέ να κάνω. Απλώς, το ποδήλατο τόβλεπα πάντα σαν κάτι πολύ καθαρό, πολύ ειλικρινές και άμεσο, από μικρός. Δυό σίδερα με δυό ρόδες και από κει και πέρα δική σου δουλειά το να το στήσεις και να πας....

Λοιπόν;

Πέρναγε κάθε μέρα από τότε και μετά, και κάθε μέρα, τον χάζευα με το ίδιο άδειο μυαλό. Στο μεταξύ είχαν χαλαρώσει και οι υπόλοιποι, νόμιζαν πως είχα φύγει, δεν έρριχνα πιά.
Μια μέρα άργησε να περάσει, δεν φάνηκε εκεί λίγο πριν το μεσημέρι και εγώ χτύπησα έναν περαστικό, λίγο σαν από περιέργεια για να δω, αν θα περάσει άμα ξέρει πως είμαι ακόμη εκεί...
Φάνηκε μετά από μερικά λεπτά, πρέπει να είδε την πλατεία άδεια, να κατάλαβε, όμως συνέχισε να κάνει πετάλι. Όπως ήμουνα ζεστός από το πρώτο χτύπημα σκέφτηκα να ρίξω μια, μόνο για να τον τρομάξω. Σημάδεψα δίπλα και μπροστά του και έρριξα. Είδα ξεκάθαρα την σφαίρα να τινάζει το χώμα πλάι του, το είδε κι΄αυτός. Σταμάτησε. Χωρίς να αφήσει το ποδήλατο ανάμεσα από τα πόδια του, γύρισε και κύτταξε προς το κτίριο που κρυβόμουν. Ερευνητικά, αργά, έψαχνε να βρει σε ποιό παράθυρο μπορεί να ήμουν. Δεν σκέφτηκε πως θα ξαναέρριχνα, υποθέτω πως ήξερε πως αν ήθελα τον είχα καθαρίσει με την προηγούμενη, πως δεν ήταν αυτός ο σκοπός μου.
Τον κύτταγα και με κύτταγε, τουλάχιστον κύτταγε προς την μεριά μου. Σαν δυό γνωστοί που συναντιούνται και δεν έχουν τί να πουν.
Μετά, ανέβηκε στη σέλλα και κύλισε. Άρχισα να αμφισβητώ τον εαυτό μου. Σκέφτηκα πως με είχε σίγουρο, πως ήταν βέβαιος ότι δεν θα τον χτύπαγα.
Ή πάλι μπορεί και να με προκαλούσε να τον χτυπήσω. Έφτιαξα μια ιστορία μέσα στο μυαλό μου, πώς είχε χάσει αυτούς που είχε στον πόλεμο και έψαχνε να βρει τρόπο να πεθάνει ή δεν τον ένοιαζε.
Πέρασαν τρεις μέρες χωρίς να τον δω, χρειάστηκε κιόλας να λείψω μιάμιση μέρα για να πάω μέχρι τις δυνάμεις της εγγύς υποστήριξης στο σημείο ανεφοδιασμού, για να πάρω πυρομαχικά και κονσέρβες.
Οταν γύρισα στην θέση μου είχα πάλι το ίδιο παγωμένο μυαλό όπως και πριν συναντήσω τον ποδηλάτη. Είχα μιλήσει με τον καινούργιο λοχαγό μου, ο παληός είχε αποσπαστεί στο δυτικό μέτωπο, και με είχε ενημερώσει για όλες τις εξελίξεις που δεν ήξερα.
Πήρα θέση και περίμενα. Φάνηκε. Σημάδεψα και τράβηξα την σκανδάλη σαν να ήμουν κάποιος άλλος στρατιώτης....
(παύση)

Θες να σταματήσουμε για λίγο;

Δεν θα αλλάξει τίποτα...Σκέφτομαι μόνον πως να σου περιγράψω το πώς ένιωσα. Δεν ήταν κάτι απλό, και δεν λέγεται με δυό λέξεις...
Η σφαίρα τον πέτυχε κατάστηθα, τον τίναξε πίσω με τόση δύναμη, που έφυγε από την σέλα σαν να είχε χτυπήσει πάνω σ’ ένα αόρατο κλαδί. Δεν ήταν η δύναμη του όπλου που μούκανε εντύπωση, ούτε το ότι δεν είχα ξαναχτυπήσει ποδηλάτη για να ξέρω πώς θα συμπεριφερθεί. Το ποδήλατο, αυτό ήταν το παράξενο....Συνέχισε μόνο του να προχωράει, χωρίς τον αναβάτη του, αυτός είχε φύγει από πάνω του και το ποδήλατο τσούλαγε ακόμα.
Η σκηνή μου φάνηκε τόσο παράδοξη, που ήταν σαν να πέρασαν από μπροστά μου τα φαντάσματα όλων εκείνων που είχα σκοτώσει, συρμένα από ΄κείνο το ποδήλατο....
Για μήνες έψαχνα λόγια να μιλήσω με τον εαυτό μου, έλεγα πως ήταν φυσικό, μετά έλεγα πως ήταν συμβολισμός της ζωής που συνεχίζει, μετά πως ήταν μια λύτρωση για εκείνον τον δύστυχο, μετά πως το ποδήλατο είχε δική του ψυχή, ύστερα πως έδειχνε πως ο πόλεμος θα συνεχιστεί, ούτε που θυμάμαι πόσες ιστορίες κοντά στα όρια της παράνοιας είχα φτιάξει για να προφυλαχτώ από την μνήμη εκείνη, καταλαβαίνεις, ένιωθα σαν προδότης...
Σκέψου πως είχα παρατήσει το όπλο και όλα τα πράγματα και τον εξοπλισμό στην θέση του και είχα σηκωθεί και είχα φύγει, είχε τελειώσει ο πόλεμος για μένα από την μέρα με τον ποδηλάτη και μετά, το ένιωθα, το ήξερα, δεν είχε νόημα να μένω πιά εκεί.
Ο γιατρός έκανε μια πρόχειρη διάγνωση για να γλυτώσει χρόνο και σπάσιμο νεύρων και μ΄έστειλε πίσω. Βρήκα την κορούλα της αδερφής μου ορφανή και την μάνα μου, όμοια με δεκάδες άλλες γυναίκες που είχαν περάσει από τα μάτια μου.
Μια μέρα, η μικρούλα έπαιζε με κάτι παληομπογιές που είχε ο πατέρας της και έβαφε τις καρέκλες, πήγα κοντά, βούτηξα το δάχτυλό μου στο χρώμα και άρχισα να τραβάω γραμμές πάνω σ΄ένα χαρτόνι. Μεμιάς, ένιωσα να ξαλαφρώνω, σαν κάτι που ήταν κλειδωμένο μέσα μου, να βρήκε πόρτα και να βγήκε, μια ευφορία παράταιρη με την κατάστασή μου με έπιασε, αλλά, μόλις μπόρεσα να ζωγραφίσω συνειδητά κάτι, ανακάλυψα πως το χέρι μου πήγαινε σχεδόν μόνο του και έφτιαχνε ένα ποδήλατο.
Όσο πέρναγε ο καιρός κατάφερα να ζωγραφίσω καλύτερα, να φτιάξω αυτά που ήθελα. Δεν αντέχω όμως να τελειώσω πίνακα χωρίς ένα ποδήλατο σε κάποια γωνιά. Το θέλω εκεί όχι σαν συγγνώμη, αλλά σαν παρέα με ΄κείνον που δεν μιλήσαμε ποτέ, περισσότερο σαν να τον βάζω να με κυττάει, να με βλέπει.

Ναι, αλλά, δεν ζωγράφισες ποτέ καμμία πολεμική σκηνή...

Το μόνο πολεμικό που έμεινε μέσα μου έχει μαζευτεί πάνω στην εικόνα του ποδηλάτου, αυτό είναι όλο.

Ποδήλατο σκέφτηκες ποτέ να μάθεις;

Όχι...Φοβάμαι...