Πρόγραμμα για ένταξή του σε 17 ελληνικές πόλεις, αξιοποιήθηκε μόνο σε 3, δείχνοντας τη σημασία του στο σημερινό αστικό τοπίο
Σε μια περίοδο που πολύ λόγος γίνεται για τις δυσμενείς περιβαλλοντικές συνθήκες στην Αθήνα και στις μεγάλες πόλεις, συνθήκες που επιβαρρύνουν τη δημόσια υγεία και την ποιότητα ζωής, η χρήση του ποδηλάτου στις μετακινήσεις εντός πόλεως θα ήταν μια λύση, αρκετά αποτελεσματική και απόλυτα καθαρή. Μια ενδιαφέρουσα έκδοση του ΤΕΕ που κυκλοφόρησε πρόσφατα με τίτλο «Ποδήλατο - Οδηγός Σχεδιασμού και Αξιολόγησης Δικτύων» και υπογράφουν οι επιστήμονες του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου Θάνος Βλαστός, Νίκος Μπαρμπόπουλος, Δημήτρης Μηλάκης έρχεται να καταδείξει τις ευκαιρίες που συνεχίζουν να διαγράφονται για τα αστικά περιβάλλοντα, παρά την υστέρηση που παρατηρείται στη χρήση του ποδηλάτου συγκριτικά πάντα με άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Η Ελλάδα βρίσκεται προτελευταία στη σχετική λίστα των ευρωπαϊκών χωρών με μόλις 1% του πληθυσμού να χρησιμοποιεί το ποδήλατο στις μετακινήσεις του, αντιθέτως με χώρες, όπως οι Ολλανδία, Σουηδία, Δανία Γερμανία, Βέλγιο όπου χρησιμοποιείται καθημερινά από το 10% έως το 27% των πολιτών.
Μας αφορά όλους
«Το ποδήλατο σήμερα είναι αλληλένδετο με την ελεύθερη βίωση της πόλης και με την αυτοδυναμία των μετακινήσεων. Οι πολιτικές για τη βελτίωση της ποιότητας του αέρα, τον περιορισμό του θορύβου, τη μείωση των ταχυτήτων και του κυκλοφοριακού φόρτου, την επανάκτηση του δημόσιου χώρου, καθώς και για την αναβάθμιση της αισθητικής του οδικού περιβάλοντος αφορούν τον καθένα. Αν αυτές οι πολιτικές αποτελούν υποχρέωση για ένα πολιτισμένο κράτος τότε προετοιμάζουν συνθήκες πρόσφορες για το ποδήλατο», σημειώνει ο αναπληρωτής καθηγητής του ΕΜΠ κ. Θάνος Βλαστός. «Φαίνεται πάντως ότι κάτι αρχίζει να κινείται και στη χώρα μας. Ολο και περισσότεροι δήμοι εκφράζουν ενδιαφέρον για ποδηλατοδρόμους...».
Στην ελληνική πραγματικότητα το μεγαλύτερο ίσως πρόβλημα είναι ο χώρος που χρειάζεται να αποδοθεί στο ποδήλατο. Αυτό το δεύτερο πεζοδρόμιο δίπλα στο πεζοδρόμιο, ο χώρος που όταν δεν υπάρχουν ποδηλάτες θα ανήκει στους πεζούς. Ενας χώρος που για να υπάρξει θα πρέπει αναπόφευκτα να αφαιρεθεί από τα αυτοκίνητα. Κι αυτό ακριβώς είναι το στοίχημα που πρέπει να κερδηθεί από τις ελληνικές πόλεις. «Παλαιότερα «ελευθερία» και «αυτοδυναμία» έχτισαν τον μύθο του αυτοκινήτου. Αποδεικνύεται σήμερα ότι με το αυτοκίνητο δεν είσαι ελεύθερος γιατί η πόλη δεν σε αφήνει. Δεν είναι πλέον συμβατό με αυτήν. Η μεν ιστορική πόλη δεν έχει διαθέσιμο χώρο η δε σύγχρονη δεν μπορεί εύκολα να εγκαταστήσει συνθήκες ήπιας ένταξής του στο εσωτερικό της. Αργό αυτοκίνητο δεν είναι αυτοκίνητο. Η θέσπιση ως ορίου ταχύτητας τα 30 χλμ./ώρα που προωθείται συστηματικά στις ευρωπαϊκές πόλεις ουσιαστικά ακυρώνει το αυτοκίνητο και στέλνει μήνυμα στους κατοίκους να μην το χρησιμοποιούν», τονίζει ο κ. Βλαστός.
Οι χαμένες ευκαιρίες
Το 2001 ανατέθηκε από το υπουργείο Μεταφορών στο ΕΜΠ ερευνητικό πρόγραμμα για την ένταξη του ποδηλάτου σε 17 ελληνικές πόλεις (Ρόδο, Κω, Κέρκυρα, Βόλο, Καρδίτσα, Λάρισα, Αθήνα, Νέο Ψυχικό, Παλαιό Ψυχικο, Ηράκλειο, Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Αμαλιάδα, Τρίπολη και Λαμία). Το συγκεκριμένο πρόγραμμα ολοκληρώθηκε στα τέλη του 2003, οπότε και κατατέθηκαν στους δήμους, μελέτες με συγκεκριμένες λύσεις για την κατασκευή δικτύων ποδηλατοδρόμων, οι οποίες επικυρώθηκαν από τα δημοτικά συμβούλια. Σύμφωνα με τον σχεδιασμό του υπουργείου, οι χρηματοδοτήσεις δεν θα περιορίζονταν μόνον στις μελέτες αλλά θα κάλυπταν και την υλοποίησή τους. Τρεις πόλεις, η Καρδίτσα, η Λάρισα και το Μεσολόγγι εκμεταλλεύτηκαν την ευκαιρία και δημιούργησαν δίκτυα αρκετών χιλιομέτρων. Οι υπόλοιπες, ανάμεσά τους οι Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Βόλος Ηράκλειο, οι μεγάλες δηλαδή πόλεις της χώρας, αν και τους προσφέρθηκε η απαιτούμενη χρηματοδότηση, δεν επωφελήθηκαν, προφανώς διστάζοντας να αφαιρέσουν άσφαλτο από το αυτοκίνητο. Εκτοτε, στο πρόγραμμα δεν δόθηκε κάποια συνέχεια. Ωστόσο, όπως διαπιστώνουν οι επιστήμονες του ΕΜΠ στην τελευταία τους μελέτη, «ανεξάρτητα από τις αδράνειες και τις αγκυλώσεις της ελληνικής διοίκησης και την εξαρτημένη από το αυτοκίνητο επικρατούσα νοοτροπία, η συζήτηση για το ποδήλατο έχει ενταχθεί στις τοπικές κοινωνίες και αυτό είναι αισιόδοξο».