Ποδηλατο-αναδρομή

ΣAKHΣ KOYPOYZIΔHΣ
Διευθυντής της Eυωνύμου Oικολογικής Bιβλιοθήκης

Ο βίος εν τη κινήσει εστίν
Αριστοτέλης

Ο Πωλ Βαλερυ είχε παρατηρήσει ότι ο Ναπολέων κινιόταν εξίσου αργά με τον Καίσαρα. Η ταχύτητα του ανθρώπου, δηλαδή, έμεινε αναλλοίωτη από τα χρόνια του Κύρου μέχρι την Εποχή του Ατμού, όταν ο ταξιδιώτης δεν μπορούσε να διανύσει με κανένα μέσο περισσότερα από 50 χιλιόμετρα τη μέρα, δηλαδή τρία περίπου χιλιόμετρα την ώρα.

O Aυστριακός «εξ επαγγέλματος» ποδηλάτης κ. Γκένδριχ, που έμενε στην Eλλάδα. Mέσα σε 17 ημέρες, διένυσε 3.500 χιλιόμετρα με το ποδήλατό του και έφτασε από την Aθήνα στο Παρίσι, το φθινόπωρο του 1898. Aρχέγονη περίοδος για το ποδήλατο, θεωρήθηκε κατόρθωμα και συζητήθηκε πολύ στην εποχή του.

Στο έργο του, «Στον σοσιαλισμό φτάνεις μόνο με ποδήλατο», ο σπουδαίος οικολόγος διανοητής Ιβάν Iλιτς, έκανε κάποιους απλούς στην επιβεβαίωσή τους υπολογισμούς, με βάση τους οποίους προκύπτει ότι το ποδήλατο αντιπροσωπεύει την ανώτερη «γενικευμένη ταχύτητα» σε σχέση με τα άλλα μέσα μεταφοράς. Αποτελεί το ανώτατο όριο ταχύτητας, πάνω από το οποίο δουλεύουμε μόνο για να συντηρούμε ένα γιγαντιαίο σύστημα μετακινήσεων που δεν μπορεί να ξεπεράσει τη μέση ταχύτητα του ποδηλάτου.

Ρουλεμάν και αεροθάλαμοι

Η εφεύρεση του ρουλεμάν, πριν από 130 περίπου χρόνια, η οποία μείωσε τον συντελεστή τριβής κατά χίλιες φορές, μαζί το ελαστικό που φουσκώνει, αποτέλεσαν μια πραγματική επανάσταση στις μεταφορές.

«Κατά το 1774 κατεσκευάσθη εν Γαλλία το πρώτον ποδήλατον εκ ξύλου, άνευ ποδοστατών (pedales), εκινείτο δε τη ωθήσει των ποδών επί του εδάφους», (Η Φύσις, τ. Δ΄, 1893-94).

Το 1791 στον κήπο του Παλαί Ρουαγιάλ στο Παρίσι, ο κόμης ντε Σιβράκ παρουσίασε μηχανή που ονόμαζε σελεριφέρ (celerifere=ταχυφόρος). Απαρτιζόταν «από ξύλινη δοκό φερόμενη επί δύο ισομεγέθων τροχών που βρίσκονταν πάντα στο ίδιο επίπεδο» και για την κίνηση του οχήματος ήταν απαραίτητο ο αναβάτης του να προβαίνει σε «εναλλασσόμενες ωθήσεις των ποδιών του στο έδαφος».

Το 1817, ο Γερμανός Κ. Φ. Ντράις, κατασκευάζει ένα νέο μηχάνημα, το λάουφμασινε (Laufmaschine), που έγινε γνωστό ως ντραϊζέν. Παρουσιάστηκε στις 5/4/1818 στον Kήπο του Λουξεμβούργου στο Παρίσι. Η κυριότερη διαφορά του από το «σελεριφέρ», ήταν ότι ο πρόσθιος τροχός ήταν στερεωμένος σε στροφέα επιτρέποντας έτσι τη διεύθυνση της μηχανής. Οι Εγγλέζοι αντιγράφουν τη νέα εφεύρεση, την κατασκευάζουν όμως από σίδερο, ενώ ήταν από ξύλο, και της δίνουν το όνομα ντάντι-χορς ή χόμπι-χορς.

Το 1839 ο Σκωτσέζος σιδηρουργός Κιρπάτρικ Μακμίλαν εισήγαγε τη χρήση των πεταλιών (o Μακμίλαν πήρε το πρώτο πρόστιμο στην ιστορία του ποδηλάτου, γιατί έριξε κάτω ένα παιδί μέσα στον συνωστισμό που είχε δημιουργηθεί στους δρόμους που περνούσε).

Ο Γάλλος Πιερ Μισό και οι γιοι του Ερνέστ και Ανρί, συνέλαβαν την ιδέα να εφοδιάσουν τον πρόσθιο τροχό με σύστημα μοχλών και λαβών για να επιτύχουν την ποδήλατη πρόωση του οχήματος. Το 1868 ο Μισό εφεύρε ειδικά σώτρα, που μπορούσαν να δεχτούν επίσωτρα από συμπαγές καουστούκ. Το 1869 η εταιρεία Μάγερ και Σία δημιούργησε ποδήλατο, το οποίο πετύγχανε μετάδοση της κίνησης με αλυσίδα (εκτέθηκε στο Πρε Κατελάν, Νοέμβριος 1869, στην πρώτη έκθεση ποδηλάτου)... Το 1899 εμφανίζεται το σύστημα αλλαγής ταχύτητας.

Πραγματική επανάσταση στην εξέλιξη του ποδηλάτου, απετέλεσε η εφαρμογή από τον Ιρλανδό κτηνίατρο Ιωάννη Ντάνλοπ, το 1888, των αεροθαλάμων από καουτσούκ, που επέτρεψαν την ανάπτυξη της ταχύτητας (βέβαια, κατά μία άλλη πληροφορία, «ήδη τω 1847 οι αδελφοί Witehurst, είχον λάβει βραβείον εφευρέσεως δι' αερίους τροχούς μετά καουτσούκ»).

Bόλος, 1959. Mαθητές της Eμπορικής Σχολής βολτάρουν στην παραλία της πόλης. O Bόλος, ιδίως μεταπολεμικά, μεταμορφώθηκε σε ποδηλατούπολη. H μορφολογία της θέσης, η ρυμοτομία και το οικιστικό μέγεθος, μαζί με τις οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες, οδήγησαν σε εντυπωσιακή αύξηση τη χρήση ποδηλάτου από τους κατοίκους. Aρκετοί παλαιοί ποδηλάτες διατηρούν ώς σήμερα, μάλιστα σε καλή κατάσταση, τον δίτροχο σύντροφο των εφηβικών τους χρόνων, αφού τα ποδήλατα της εποχής, ανθεκτικά, αγοράζονταν μία φορά. Mε άλλα λόγια, σύντροφος ζωής, όχι μόνο συναισθηματικός, ηλικίας 40 και 50 χρόνων. Kαλές και ονομαστές μάρκες ήταν τα Mπίσμαρκ, τα Φλάντρα, τα Σεντετιέν και τα Oυρανίς. Kαι σε άλλες ελληνικές πόλεις, με ανάλογα ρυμοτομικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά, το ποδήλατο βρίσκεται συνυφασμένο με τη φυσιογνωμία τους. Ωστόσο, οι Bολιώτες παραμένουν συνδεδεμένοι με το ποδήλατο. Tο επιβεβαιώνει ο ποδηλατικός γύρος στις 12 Mαΐου 1984, με συμμετοχή 6.500 ατόμων, τα έξι ενεργά σωματεία της πόλης, ενώ με βάση τα στοιχεία καταστημάτων πωλήσεων ο αριθμός κατόχων ποδηλάτου αγγίζει τις 120.000 (φωτ.: περ. «Eν Bόλω», τχ 1, άνοιξη 2001).

H ποδηλασία άθλημα

Η ποδηλασία ως αγώνισμα θεωρείται ότι γεννήθηκε στις 31/5/1868 με την τέλεση ενός αγώνα σε απόσταση 1.200 μέτρων στο πάρκο Σαιν Κλου, κοντά στο Παρίσι. Hδη από το 1894 διεξάγονται στην Ευρώπη «τη συνεννοήσει και τη συνδρομή όλων των ποδηλατικών σωματείων των τε φιλάθλων και των εξ επαγγέλματος τοιούτων διεθνείς ποδηλατικοί αγώνες προς ανάδειξιν πρωταθλητών ποδηλατών του Κόσμου».

Σύμφωνα με το περιοδικό Η Φύσις (25/11/1890), «πλέον των εκατόν εταιρειών της ποδηλασίας έχουσιν ήδη συσταθή εν Γαλλία, εξ ων αι πλείσται εσχημάτισαν ομοσπονδίαν υπό την κοινήν σημαίαν της Ενώσεως των Γάλλων Ποδηλατών, ιδρυθείσης τω 1881».

Το 1898 υπήρχαν στη Γαλλία 483.414 ποδήλατα (και 32.000 αυτοκίνητα) και στην Αγγλία περισσότερα από 500.000 («εν τη τελευταία ταύτη χώρα η έξις του ιππεύειν παρηγκωνίσθη μεγάλως, ιδία δε υπό των κυριών και δεσποινίδων των καλλιτέρων οικογενειών, κατιδουσών το ευχάριστον και ωφέλιμον του ποδηλάτου»).

Το άθλημα της ποδηλασίας άρχισε να αναπτύσσεται και στην Ελλάδα κατά το 1890 ή και κάπως νωρίτερα: «Από τινων ετών εγεννήθη και εν Ελλάδι ζωηρόν ποδηλατικόν ρεύμα, εν Αθήναις δε μόνον συνεστήθησαν μέχρι τούδε πλέον των δέκα ποδηλατικών συλλόγων, ων ο αριθμός των μελών υπερβαίνει ήδη τους 300» (Η Φύσις, 25/11/1890).

Το 1891 ιδρύεται ο Ποδηλατικός Σύλλογος Αθηνών και αργότερα η Ποδηλατική Εταιρεία, ο Oμιλος των Ποδηλατών και ο Ποδηλατικός Σύλλογος Πατρών.

Στους πρώτους Ολυμπιακούς Αγώνες στην Αθήνα (1896), είχαμε σημαντικές επιτυχίες στο άθλημα της ποδηλασίας και συγκεκριμένα στη διαδρομή Αθήνα-Μαραθώνας-Αθήνα (87 χιλμ.) πρώτος ολυμπιονίκης αναδείχθηκε ο Αριστείδης Κωνσταντινίδης με 3 ώρες 23' και 31''. Στην ίδια Ολυμπιάδα η Ελλάδα κατέκτησε ακόμη τρία αργυρά και ένα χάλκινο μετάλλιο.

Μέγα κατόρθωμα θεωρήθηκε αυτό του Αυστριακού ποδηλάτη Γκένδριχ, ο οποίος ζούσε την Αθήνα και μετέβη «απ' Αθηνών εις Παρισίους διανύσας την απόστασιν ταύτην εκ 3.500 χιλιομέτρων εις 17 ημέρας... Το ειδικόν μου record είχε ταράξει ολόκληρον το σώμα μου. Το νευρικόν μου σύστημα ήτο καταβεβλημένον, απώλεσα δε επτά χιλιόγραμμα εκ του βάρους μου. Ο πυρετός με κατέλαβεν επί έξι ώρας...».

Ιδιαίτερα σημαντικοί ήταν οι Ποδηλατικοί Αγώνες από το Ναύπλιο μέχρι το Φάληρο (Σκριπ, 29/6/1898): «Αγώνες τοιαύτης αποστάσεως πρώτην φοράν ετελέσθησαν εν Ελλάδι και δια τούτο προεκάλεσαν το γενικόν ενδιαφέρον...»

Δύο χρόνια μετά την Ολυμπιάδα του 1896: «Μέγα ενδιαφέρον θέλει διεγείρη ο ποδηλατικός απ' Αθηνών εις Μαραθώνα μετ' επιστροφής αγών. Εις τον αγώνα τούτον θέλουσι λάβη μέρος όλοι οι εξέχοντες παρ' ημίν εξ επαγγέλματος ποδηλάται, οίτινες καθ' εκάστην προπονούνται φιλοτιμούμενοι αφ' ενός μεν να λάβωσι τον τίτλον του νικητού, αφ' ετέρου δε να δυνηθώσι να καταρίψωσι το record των Ολυμπιακών Aγώνων. Τόσον δε είνε βέβαιοι εις τας δυνάμεις των, ώστε μας παρεκάλεσαν να απευθύνωμεν εκ μέρους των πρόσκλησιν συναγωνισμού προς τον ενταύθα Αυστριακόν εξ επαγγέλματος ποδηλάτην κ. Λ. Γκέδριχ επί στοιχήματι δρχ. 300».

Oμως η ορμή φαίνεται πως δεν κράτησε και τόσο πολύ, αν κρίνουμε από το παρακάτω καυστικό χρονογράφημα του Ζ.(αχαρία) Π.(απαντωνίου) (Σκριπ, 6/3/1905): «Τριάντα περίπου ποδήλατα θα κινηθούν σήμερον το πρωί επί του ωραίου τάπητος τον οποίον μεταξύ Αθηνών και Φαλήρου έστρωσεν ο Ανδρέας Συγγρός. Το δε περιεργότερον και απίστευτον είνε ότι θα ίδωμεν και την Ποδηλατικής Εταιρείαν ποδηλατούσαν. Φυσικώτερον θα ήτο να την ίδωμεν αστρονομούσαν, φιλολογούσαν, παίζουσαν μανδολίνο, ή διοργανώνουσαν έκθεσιν γαρυφάλλων, παρά κινουμένην επί ρόδας ποδηλάτου. Τα ελληνικά σωματεία ένα πράγμα κυρίως αγνοούν, εκείνο που δηλώνει η μακρά επί του μπαλκονιού των επιγραφή και γνωρίζουν όλα τα άλλα. Η Ποδηλατική Εταιρεία έχει άπειρα μέλη εκτός νομίζω των ποδηλατιστών».

Ποδηλατοδρόμιο Φαλήρου

Από το 1894 άρχισε η συζήτηση για την ανέγερση Ποδηλατοδρομίου. Ο «νεαρός διακεκριμένος και μεθοδικώτατα μορφωμένος παρ' ημίν μηχανικός κ. Κ. Βελλίνης» (Σκριπ, 13/12/1895)» ύστερα από τρίμηνη εργασία έδωσε ένα πλήρες σχέδιο και προϋπολογισμό για κόστος 50.000 χρ. φρ., ενώ η επιτροπή παραλαβής εκτιμούσε ότι το κόστος θα ήταν 100.000 χρ. φρ. Ως θέση για το Ποδηλατοδρόμιο επιλέχτηκε το Φάληρο κοντά στο άγαλμα του Καραϊσκάκη (όπου και το σημερινό ομώνυμο γήπεδο). Τα σχέδια του Βελλίνη ήταν πρωτοποριακά και ο σχεδιασμός του στίβου επέτρεπε «το εντελώς ακίνδυνον τρέξιμο εις όλα τα σημεία», κατορθώνοντας να «τροποποιήσει το σχέδιον των παγκοσμίων Ποδηλατοδρομίων διά της εξιδιασμένης ευφυΐας του και της ενδελεχούς μελέτης του, νεωτερίσας θαυμασίως». Το έργο της κατασκευής ανατέθηκε στον Σιδηρόδρομο Αθηνών - Πειραιώς, αντί 61.000 δρχ. Ο Σιδηρόδρομος προσέφερε δωρεάν το γήπεδο αξίας 28.000 δρχ., εγγυήθηκε δε να κατασκευάσει ιδία δαπάνη και τις εξωτερικές οδούς (η εταιρεία αυτή χρηματοδότησε και τις υποδομές για τα θαλάσσια λουτρά του Φαλήρου, για να προσελκύσει επιβάτες για το τραμ, κάτι που πέτυχε απολύτως). «...ως ύλην κατά την κατασκευήν του Ποδηλατοδρομίου χρησιμεύουν και τα υλικά του κρημνιζομένου παλαιού θερινού θεάτρου του Φαλήρου της Εταιρίας του Μεγάλου Σιδηροδρόμου».

Το Ποδηλατοδρόμιο Φαλήρου χρησιμοποιείται στη συνέχεια για αγώνες σε κάθε είδος αθλήματος επί πολλές δεκαετίες και μάλιστα εκεί διεξάγονταν και οι κυριότεροι αγώνες ποδοσφαίρου.

Eξάπλωση

Η χρήση του ποδηλάτου πολύ γρήγορα απλώθηκε και κάλυψε πολλές ανάγκες των ανθρώπων. Η παραγωγή του αυξάνεται ραγδαία. Προς τα τέλη του 19ου αιώνα στην Αγγλία μόνο υπάρχουν ήδη 175 εργοστάσια που κατασκευάζουν περίπου 40.000 ποδήλατα ετησίως.

Οι καθημερινές βασικές μετακινήσεις αρχίζουν να καλύπτονται με το ποδήλατο. Οργανώνονται εκδρομές και αγώνες. Πολλές εργασίες μεταφοράς μικροαντικειμένων καλύπτονται επίσης με ποδήλατο. «Από το 1886 εν τοις σποιδαιοτέροις ευρωπαϊκοίς στρατοίς εισήχθη το ποδήλατον. Αληθή όμως αναστάτωσιν επέφερεν η ανακάλυψις του πτυσσομένου ποδηλάτου (bicyclette pliante)». «Η αστυνομία του πολυανθρώπου Λονδίνου, ποιείται μετά περισσής επιτυχίας χρήσιν του ποδηλάτου».

Η καθημερινή διανομή εφημερίδων και περιοδικών, η διανομή της αλληλογραφίας από τα Ταχυδρομεία, σημαντικό μέρος του μικροεμπορίου γίνονται με ποδήλατο. Oμως, πολύ γρήγορα το ποδήλατο ξεπέρασε την αξία ενός χρηστικού απλώς μέσου.

«Το ποδήλατον εκτός της απεριγράπτου ευχαριστήσεως ην παρέχει τοις ποδηλατισταίς, είναι και ωφελιμότατον υπό υγιεινήν έποψιν. Ρευματισμοί, νευραλγίαι, παθήσεις του στομάχου και πλείστα όσα άλλα νοσήματα θεραπεύονται ή προλαμβάνονται τη χρήσει και βοηθεία αυτού».

Oσο για το παιδικό ποδηλατάκι –μακρινότατη, ίσως και σβησμένη ανάμνηση– όποιος και να ήταν ο «τύπος» του, σήμερα πάντως ξενίζει. Kρατάει, ωστόσο, υψηλή τιμή ως αντίκα, αν ποτέ εντοπιστεί σε δημοπρασία. Mε ισχυρό άλλοθι την ανάμνηση, δεν ξεφεύγει έτσι από την εκποίηση ούτε το ποδηλατικό μας παρελθόν (φωτ. συλλογή M. Γ. Tσάγκαρης).

Eνας Λονδρέζος γιατρός γράφει: «Πάσχων από πολλού εκ κήλης εθεραπεύθην ως διά μαγείας, αφού ήρχισα να ποδηλατώ, δεν φέρω δε πλέον τον απαραίτητόν μου «κηλεπίδεσμον». Κάποιος άλλος Παριζιάνος: «...κατά της απειλούσης αυτόν αρθρίτιδος, της υπερλιπάνσεως, της πλαδαρότητος των σαρκών και των νευρικών κρίσεων, οποία μέθοδος θεραπευτικής είνε καταλληλοτέρα του ποδηλάτου»;

Η ποδηλασία θεωρείται ότι «επιδρά ευνοϊκώς και επί του πεπτικού συστήματος, ιδίως δε διά των δονήσεων, των μεταδιδομένων εις την γαστρεντερικήν μάζαν, καταπολεμεί αύτη την δυσκοιλιότητα...εις τας αναιμίας, τας χλωριάσεις, την νευρασθένειαν, την παχυσαρκίαν, ως και εις άτομα διάγοντα καθεστικόν βίον».

Βέβαια, τα πράγματα δεν είναι το ίδιο ευνοϊκά για τις γυναίκες, οι οποίες στην πρώτη εποχή της χειραφέτησής τους βρήκαν στο ποδήλατο έναν καλό σύμμαχο. «Ως προς την γυναίκαν, η κατάχρησις της ποδηλασίας είναι βλαβερωτάτη εις την γεννητικήν αυτής σφαίραν (μητρίτιδες)».

Η υπερβολική προπόνηση, όμως, ανησύχησε πολλούς. Ο Σ. Σπεράντζας προειδοποιεί: «...η υπερβολή προκαλεί πολλάκις σωματικώς έντονον κάματον και σημεία αυτοδηλητηριάσεως, διανοητικώς δε διάφορα φαινόμενα, εμφανιζόμενα εν τε τη υστερία και τη μανία, ήτοι ψευδαισθησίας, διχασμόν της προσωπικότητος, εμμόνους ιδέας, φοβίας, ανίαν, ηχολαλίαν, διαφόρους παρορμήσεις κ.λπ. Τα ούρα του εν καμάτω ευρισκομένου ποδηλατοδρόμου εμφανίζουν έντονον τοξικότητα κατά την ημέραν του αγώνος, δυνάμενα εις ποσότητα 10 κ. εκτμ. να φονεύσουν κόνικλον βάρους 1 χιλιογράμμου».

Kάτω η τροχοπέδη

Eνα μείζον θέμα που απασχολούσε τους Αθηναίους προς το τέλος του 19ου αιώνα, όταν πια τα ποδήλατα άρχισαν πληθαίνουν στους αθηναϊκούς δρόμους, ήταν η μη τοποθέτηση «τροχοπέδης» στα ποδήλατα.

«Αλλά διατί βλέπομεν καθημερινώς αυτάς τας συγκρούσεις των ανθρώπων, ζώων με τα ποδήλατα; Τι ημπορεί να τας προλάβει; Απλούστατον, η τροχοπέδη. Να θέση τις τροχοπέδην εις το ποδήλατόν του, που ηκούσθη ποτέ; Είνε ωσάν να επιμένη τις, όπως μερικοί γελοίοι Αθηναϊκοί τύποι, ότι ο μονύελος εξακολουθεί να είνε της μόδας.

Κάτω, κύριοι, η τροχοπέδη!

Και οι κατασκευασταί των ποδηλάτων ακόμη, οι οποίοι την καταργούν και αυτοί, λέγουν: «Τροχοπέδην; Αλλά μήπως είσθε από ταις Κουκουβάοναις;»

Οι ποδηλατισταί (απαντούν): Η τροχοπέδη είνε περιττή, αφ ου διά προστριβής του ποδός επί της εξωτερικής επιφανείας του τροχού δύναται ν' ανακόψη τις τον δρόμον... Γίνεται αιτία να γεμίζη ο επιβαίνων από λάσπην και σκόνην... Η τροχοπέδη είνε βάρος περιττόν...».

Τα προβλήματα με τα ποδήλατα πληθαίνουν και (Εν Αθήναις, σήμερον 17ην Μαΐου 1900) αναγκάζεται να παρέμβει ο «...ημείς Διευθυντής της Διοικητικής Αστυνομίας Αθηνών και Πειραιώς... παρατητρήσαντες... Διατάσσομεν... Υποχρεούνται άπαντες οι ιδιοκτήται ποδηλάτες, όπως... προσέλθωσι μετά των ποδηλάτων των... (επί των οποίων) θα προσαρτάται... ειδικόν σήμα... εφ ου θα είναι αποτυπωμένος διατρήτως ο αύξων αριθμός... το φορολογικόν έτος 1900, όπερ κατ' έτος θ' αλλάσση... Απαγορεύεται το ποδηλατείν επί των πεζοδρομείων και πλατειών... Απαγορεύεται εις τους ποδηλάτας να τρέχωσι μετά μεγίστης ταχύτητος εις τα οδούς... Εν ώρα νυκτός από άψεως των φώτων οι ποδηλάται δέον να έχωσι τοποθετημένον φανόν ανημμένον... Οι ποδηλάται υποχρεούνται να τηρώσιν εις τα οδούς την αυτήν τάξιν των αμαξών, τουτέστι να τρέχωσι πάντοτε εις το δεξιόν μέρος...».

Αθήνα, Πάτρα, Λάρισα, Βόλος, Ρόδος...

Ο ελληνικός αθλητισμός οργανώνεται σε σωματεία, αποκτά γήπεδα και η Ολυμπιάδα του 1896 δίνει μεγάλη ώθηση στην ανάπτυξή του. Στα τέλη του 19ου αιώνα, εκτός από την Αθήνα, ποδηλατικό σύλλογο έχει και η Πάτρα. Στην ελεύθερη Κρήτη δημιουργείται αμέσως ««Κρητικός Γυμναστικός Σύλλογος εν Ηρακλείω» σκοπόν έχων την διάδοσιν της Γυμναστικής παρά τοις αλκίμοις Κρησί», χωρίς να γνωρίσουμε πότε άρχισε να ασχολείται με το ποδήλατο, όπως και ο Παναιτωλικός στο Αγρίνιο. Στις αρχές του 1900, «Εν Σμύρνη λειτουργούν πλείστα γυμναστικά σωματεία, πρωτοστατεί δε μεταξύ αυτών ο Πανιώνιος Σύλλογος, γυμναστικόν και μουσικόν σωματείον αριθμούν υπέρ τα 150 μέλη. Εις τον Σύλλογον τούτον οφείλονται οι Πανιώνιοι αγώνες... δρόμου, ποδηλάτου, δισκοβολίας, πάλης κ.λπ».

Σε αγώνες στίβου στην Τρίπολη το 1899, στο αγώνισμα των 12 χιλιομέτρων, τους δρομείς ακολουθούσαν και ποδηλάτες «χρησιμότατοι εις την συνοδείαν».

Τα νέα για το ποδήλατο στις αρχές του 1900 είναι περίπου τα παρακάτω: «Ο αριθμός των ιδιοκτητών ποδηλάτων ηύξησε τελευταίον σημαντικά εν Αθήναις. Αλλά και τα υπό ενοίκιον ποδήλατα δεν είνε ολίγα. Και όλα ενοικιάζονται. Ιδίως τας εορτάς και τας Κυριακάς δεν μένει ποδήλατον χωρίς να ενοικιασθή. Και τρέχει ο κόσμος ανά τας εξοχάς απολαμβάνων της θαυμασίας τέρψεως την οποίαν μόνον το ποδήλατον παρέχει...»

Ο Παναχαϊκός των Πατρών... διοργάνωσε Αγοράν μετά λαχείου διά τας 25-26 και 27 του ισταμένου μηνός...Πολλά ευχάριστα μανθάνομεν διά τον Γυμναστικόν Σύλλογον Βώλου... Ουδείς όμως θα αμφισβητήση ότι υπέρ παν άλλον μέρος η Γυμναστική έκαμε καταπληκτικάς προόδους εν Κύπρω».

Το 1929 ιδρύονται τα σωματεία ποδηλασίας: Πανιώνιος, ΑΕΚ, Νέοι Βύρωνος και Παναθηναϊκός.

Στην ετήσια εμποροπανήγυρη της Λάρισας περιελήφθησαν και ποδηλατικοί αγώνες (Σκριπ, 9/8/1911): «Η κεντρική διοργανωτική επιτροπή απεφάσισε να τελεσθώσι και οι Γ' Πανελλήνιοι, παραχωρήσασα τον στίβον και την εξέδραν εις τον Ποδηλατικόν Σύλλογον». Το πρόγραμμα περιελάμβανε 7 αγωνίσματα εντός του στίβου και αγώνα μεταξύ Αγιάς- Λάρισας. Τους αγώνες θα παρακολουθούσε και ο πρωθυπουργός Ε. Βενιζέλος.

Μεγάλη παράδοση στα ποδήλατα δημιούργησε και ο Βόλος. Μεταξύ 1945-50 στον Βόλο κυκλοφορούσαν 13.000 ποδήλατα. Η Νίκη Βόλου ίδρυσε το πρώτο τμήμα ποδηλασίας, το 1955 και την ίδια χρονιά έγινε και ο πρώτος αγώνας, ανδρών και γυναικών (Εν Βόλω, τ. 1. 2001).

Προβλήματα είχαν, όμως, οι νεαροί ποδηλατιστές στη Σπάρτη (Ακρόπολις, 6/11/1929): «Οι κ.κ. Νικόλ. Κουμάνταρος και Π. Μιχαλόπουλος, εκ Σπάρτης, διαμαρτύρονται προς τον κ. υπουργόν της Παιδείας, διότι ο εκεί γυμανσιάρχης απαγορεύει την ποδηλασίαν εις τους μαθητάς, πράγμα το οποίον ζημιώνει τους εκεί αντιπροσώπους ποδηλάτων και άλλων αθλητικών ειδών».

Η μεγάλη εξάπλωση της χρήσης του ποδηλάτου και η μεταπολεμική οικονομική δυσπραγία παρατείνουν την κυριαρχία του ποδηλάτου στην ατομική μετακίνηση μέχρι και τη δεκαετία του '60. Το ποδήλατο ικανοποιεί τις ανάγκες του εργάτη, του υπάλληλου, αλλά και του ευκατάστατου Eλληνα για 20-25 χρόνια μετά τον πόλεμο. Η αθλητική του χρήση λειτουργεί διαταξικά. Στη συνέχεια η υπόθεση της μετακίνησης αντανακλά κοινωνικά χαρακτηριστικά και το Ι.Χ. υποκαθιστά σταδιακά το ποδήλατο, παράλληλα με τη μοτοσικλέτα. Η ευρεία χρήση του συνεχίζεται σε πόλεις με ευνοϊκές εδαφικές συνθήκες, όπως οι πόλεις της Θεσσαλίας, η Ρόδος, η Κως, οι Σέρρες, η Τρίπολη κ.λπ.

Το ποδήλατο παραμένει πάντα ένα αγαπημένο και διαχρονικό παιδικό παιχνίδι και αμείωτος διακαής πόθος των παιδιών κάθε κοινωνικής ομάδας και κάθε εποχής, για έναν αιώνα περίπου και στη χώρα μας.

Βιβλιογραφία:
Ποδηλατική και Αθλητική Επιθεώρησις της Ανατολής (τεύχη 1898-1900)
Η Φύσις (τεύχη 1890-1894)
Νέα Οικολογία, τ. 33-34, 1987 (αφιέρωμα στο ποδήλατο)
Νέα Παγκόσμια Εγκυκλοπαίδεια Μορφωτικής Εταιρίας
Εγκυκλοπαίδεια Πυρσός

Eυχαριστίες οφείλουμε στον καθηγητή κ. Θάνο Bλαστό, στους συναδέλφους Σπύρο Παπαγεωργίου και Nίκο Kωνσταντίνου του περιοδικού MBike και στους συλλέκτες N. E. Tόλη και Mιχάλη Γ. Tσάγκαρη, για την πολύτιμη του καθενός βοήθεια στη συγκρότηση του αφιερώματος.