Αθηναίοι και ποδήλατο: Μια σχέση με πολλά εμπόδια

Την Κυριακή 7 Μαΐου ο Οργανισμός Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας του Δήμου Αθηναίων διοργανώνει τον 24ο Ποδηλατικό Γύρο Αθήνας, το κορυφαίο αθλητικό γεγονός της Αθήνας για το ποδήλατο με μαζική συμμετοχή για μικρούς και μεγάλους, στην πλατεία Συντάγματος.

Το κέντρο της Αθήνας θα υποδεχθεί στην πλατεία Συντάγματος περισσότερους από 15.000 χιλιάδες ποδηλάτες, οι οποίοι θα ξεχυθούν στους δρόμους της πρωτεύουσας. Ο δήμαρχος Αθηναίων Γιώργος Καμίνης θα δώσει, στις 10:00 το πρωί την εκκίνηση του 24ου Ποδηλατικού Γύρου Αθήνας (διαδρομή 13 χιλιομέτρων) από την πλατεία Συντάγματος (μπροστά από τον Άγνωστο Στρατιώτη), ενώ στις 11:45 την εκκίνηση του 1oυ Athens International Criterium (διαδρομή 3,5 χιλιομέτρων) από το ίδιο σημείο, με τη συμμετοχή αθλητών και ομάδων από την Ελλάδα και την Ευρώπη.

Με αφορμή, λοιπόν, τη φετινή διοργάνωση και τις παράπλευρες εκδηλώσεις που έχουν προγραμματιστεί, το ποδήλατο μπαίνει και πάλι -έστω και για λίγο, έστω και όχι για όλους- στο επίκεντρο. Η αλήθεια είναι ότι η ζωή για όλους (πεζούς, ποδηλάτες, ακόμα και οδηγούς αυτοκινήτων) στο κέντρο της Αθήνας είναι δύσκολη. Η κίνηση είναι αφόρητη, ενώ συχνά τα προβλήματα πολλαπλασιάζονται από τη συμπεριφορά των οδηγών. Μια κάποια λύση στην παντελή έλλειψη διαδρομής αποκλειστικά προορισμένη για ποδηλάτες δόθηκε την άνοιξη του 2015 με την κατασκευή του ποδηλατοδρόμου μήκους περίπου 11 χιλιομέτρων, που ενώνει το Γκάζι με το Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Πρόκειται για ένα έργο με σκοπό να δώσει ώθηση σε ακόμα περισσότερο κόσμο να χρησιμοποιήσει το ποδήλατό του για τη βόλτα του, αλλά και για τις καθημερινές μετακινήσεις του. Πριν από μερικούς μήνες, μάλιστα, τον Νοέμβριο του 2016, η περιφέρεια Αττικής ανακοίνωσε ότι θα δρομολογηθεί η κατασκευή του πρώτου ενιαίου ποδηλατοδρόμου που θα ενώνει τη βόρεια Αθήνα με το παραλιακό μέτωπο και θα έχει μήκος 27 χλμ, με τη μορφή επέκτασης του υφιστάμενου δικτύου. Η νέα κατασκευή έχει προϋπολογισμό περίπου 10 εκατ. ευρώ και αφορά διαδρομή 16,7 χλμ με κατεύθυνση προς την Κηφισιά.

Αφετηρία του ποδηλατόδρομου είναι το σημείο κάτω από τη γέφυρα Πουλόπουλου, περίπου απέναντι από την Τεχνόπολη στο Γκάζι. Από εκεί, ο ποδηλατόδρομος -παντού με χρώμα και σήματα- έχει χαραχθεί παράλληλα με τις γραμμές του ηλεκτρικού, περνάει δίπλα από τον σταθμό των Πετραλώνων και του Ταύρου, συνεχίζει στην οδό Π.Τσαλδάρη και -στο ύψος της Καλλιθέας- στην Ιλισού, παράλληλα με το ποτάμι. Για να φτάσει κάποιος στο ΚΠΙΣΝ θα πρέπει να διασχίσει τη λεωφόρο Θησέως, την Ασκληπιού και τη Λάμπρου Κατσώνη, συχνά χωρίς φανάρια να ρυθμίζουν την κυκλοφορία.
Ο ΑΘΗΝΑ 9,84 επισκέφθηκε τέσσερα καταστήματα επισκευής, ενοικίασης και πώλησης ποδηλάτων, αλλά και διοργάνωσης διαδρομών με ποδήλατο για τουρίστες στην Αθήνα, συνομίλησε με ιδιοκτήτες και υπαλλήλους για τον μοναδικό πραγματικό ποδηλατόδρομο στην πρωτεύουσα, καθώς και για τη θέση που κατέχει το συγκεκριμένο μέσο μεταφοράς στην ελληνική -και δη αθηναϊκή- καθημερινότητα.

Ζήτημα οικειότητας

Η Ναταλί Λεκανίδη, ιδιοκτήτρια του «We bike Athens» στην οδό Αποστόλου Παύλου στο Θησείο, εντοπίζει τόσο θετικά όσο και αρνητικά στοιχεία στη σχέση Έλληνα-ποδηλάτου:

«Σιγά-σιγά βλέπω ότι όλο και περισσότεροι άνθρωποι ασχολούνται με το ποδήλατο. Σ’αυτό έχει βοηθήσει και ο ποδηλατόδρομος που έχει δημιουργηθεί. Μες στην Αθήνα είναι δύσκολο να κυκλοφορήσει ο ποδηλάτης και νομίζω ότι ο Έλληνας δεν έχει αναπτύξει οικειότητα με το ποδήλατο γιατί πάντα θέλει να έχει το αμάξι του όπου πηγαίνει. Αυτό, βέβαια, έχει αρχίσει να αλλάζει σε κάποιον βαθμό και βλέπω ότι τα παιδιά δείχνουν ενδιαφέρον. Η νέα γενιά φαίνεται πιο δραστήρια», μας λέει με έναν τόνο αισιοδοξίας.

Η σύγκριση με το εξωτερικό είναι αναπόφευκτη για όσους έρχονται στην Αθήνα για διακοπές: «Οι τουρίστες αρέσκονται στην ενοικίαση ποδηλάτων. Άλλωστε, είναι κάτι που γίνεται κατά κόρον στις άλλες ευρωπαϊκές πόλεις και προτιμούν το ποδήλατο από ένα τουριστικό λεωφορείο ή από το περπάτημα μες στη ζέστη επί έξι ώρες. Μπορούν να ξεκουραστούν και να ανακαλύψουν την πόλη από μόνοι τους. Αν υπήρχε βοήθεια μες στην πόλη, τα πράγματα θα ήταν καλύτερα. Εμείς κάνουμε δρομολόγια τόσο στο κέντρο όσο και στις γειτονιές, όπως στου Ψυρρή και τα Εξάρχεια, ή στον ποδηλατόδρομο μέχρι το Μικρολίμανο και τη Μαρίνα Ζέας», συνεχίζει η κ. Λεκανίδη.

Για τον ποδηλατόδρομο έχει εικόνα, η οποία έχει άμεση συνάφεια με τις ελληνικές συνήθειες: «Είναι σε καλή κατάσταση και έχει γίνει καλή δουλειά. Όμως, ακόμα και εκεί πρέπει να αλλάξει η νοοτροπία του κόσμου, αφού παρκάρουν τα ποδήλατα, ενώ και οι πεζοί περπατούν πάνω στον ποδηλατόδρομο. Δεν είναι θέμα συνήθειας, αλλά κουλτούρας. Περιοχή στην Αθήνα για ποδήλατο δεν υπάρχει, παρότι ο ποδηλατόδρομος έχει βοηθήσει. Βέβαια, κάποιος πρέπει να επισημαίνει συνέχεια στους τουρίστες ότι σε ορισμένο σημείο σταματάει και πρέπει να χρησιμοποιήσουν την υπόγεια διάβαση για να φτάσουν στη μαρίνα», καταλήγει.

«Ευκαιριακό το ενδιαφέρον»

Από το κατάστημα επισκευής και ενοικίασης ποδηλάτων Funky ride στο Κουκάκι μας ενημέρωσαν ότι παρατηρείται μια μικρή αύξηση στη ζήτηση για ποδήλατα λίγο πριν από τον ποδηλατικό γύρο, αλλά μόνο για εκείνη την ημέρα. Κατά τα άλλα, το ποδήλατο αποκτά νέους φίλους, αλλά με αργούς ρυθμούς. Κι αυτό γιατί «όταν δεν υπάρχει ποδηλατόδρομος και τα αυτοκίνητα κυκλοφορούν μαζί με τους πεζούς, ο κόσμος φοβάται. Οπότε, βλέπουν ότι την Κυριακή θα κλείσει το κέντρο και θέλουν να νοικιάσουν ποδήλατα ή να κάνουν βόλτα. Είναι κάτι τελείως ευκαιριακό. Αν ήμασταν Βαρκελώνη, πιθανότατα η αύξηση θα ήταν μεγαλύτερη. Οι ξένοι παίρνουν ένα ποδήλατο και βλέπουν πόσο μεγάλη είναι η ταλαιπωρία που ακολουθεί όταν βγαίνουν στον δρόμο. Οι Έλληνες βλέπουν τα πολλά αυτοκίνητα και παραιτούνται και γι’αυτό βλέπουμε μόνο πολύ μικρά βήματα να γίνονται στην ενοικίαση ποδηλάτων. Το πρόβλημα είναι η έλλειψη χώρου αποθήκευσης και η περιστασιακή χρήση του ποδηλάτου».

Αυτό που κάνει εντύπωση στον μεγάλο ποδηλατόδρομο είναι «τα παρκαρισμένα αυτοκίνητα. Αν οι Δήμοι δεν πιέσουν, μπορεί και να καταργηθεί στην πράξη ο ποδηλατόδρομος. Δεν πήγε χαμένος, αλλά πρέπει να μπει στην κουλτούρα μας γιατί σε σχέση με τους Ευρωπαίους είμαστε πίσω».

Το «άνοιγμα» που δεν απέδωσε

Τρίτη μας στάση κατά σειρά, το κατάστημα 48×17 Cycles στην αρχή της οδού Βεΐκου. Από τον ιδιοκτήτη του, Άγη Κολύβα, μαθαίνουμε ότι με αφορμή τον κυριακάτικο γύρο, δεν υπάρχει καμία διαφορά στη ζήτηση το τελευταίο διάστημα.

Επίσης, για το ποδήλατο γενικά, το ενδιαφέρον είναι μειωμένο τα τελευταία δυο χρόνια. «Έγινε ένα μεγάλο άνοιγμα την περίοδο 2011-2014, όταν πολύς κόσμος αγόρασε ποδήλατο και δημιουργήθηκε ένα «κίνημα», ωστόσο τελευταία είναι σε ελεύθερη πτώση. Ο κόσμος που άρχισε να κάνει ποδήλατο το σταμάτησε και φταίει κυρίως η βία των αυτοκινήτων, ο τρόπος συμπεριφοράς τους απέναντι όχι μόνο στους ποδηλάτες, αλλά και στους πεζούς και τους ανθρώπους με αμαξίδια. Είμαστε μια αυτοκινητιστική πόλη και ο κόσμος φοβάται να βγει. Αν οι δρόμοι ήταν άδειοι ή υπήρχε επαρκής αστυνόμευση, θα έβγαινε να κάνει ποδήλατο. Δεν μπορούμε πια να κρατήσουμε ούτε έναν πεζόδρομο», λέει ο κ. Κολύβας.

Την ίδια στιγμή, όμως, δεν φαίνεται να λειτουργούν ούτε οι εναλλακτικές λύσεις: «Η ενοικίαση ποδηλάτου με δυσκολία διατηρείται σε κάποιο επίπεδο γιατί πρόκειται για κάτι εποχιακό. Οι τουρίστες σπάνια νοικιάζουν γιατί δεν έχουν πού να πάνε. Όταν πηγαίνουν για μια βόλτα στην Πλάκα, μετά εκπλήσσονται όταν βγαίνουν σε κεντρικούς δρόμους. Ό,τι μπορεί να κάνει ο τουρίστας σε άλλες πόλεις, δεν μπορεί να το κάνει εδώ, παρά μόνον οι εξοικειωμένοι ποδηλάτες. Παρόλ’ αυτά, υπάρχει αύξηση στο αγωνιστικό ποδήλατο και ο κόσμος κάνει για την ψυχαγωγία του».

Για τον κ. Κολύβα, ο ποδηλατόδρομος «είναι ίσως η σοβαρότερη προσπάθεια που έχει γίνει, αλλά κι αυτή μοιάζει συνολικά ασήμαντη για να τη συζητάμε. Ο ποδηλατόδρομος αυτός είναι σε καλή κατάσταση και οδηγεί κάπου, απλώς κι εκεί θα δεις ηλικωμένους -και όχι μόνο- ανθρώπους να περπατάνε, χωρίς να ξέρουν ή να τους ενδιαφέρει ότι προορίζεται αποκλειστικά για ποδήλατα. Ειδικά όταν δεν υπάρχει και πεζοδρόμιο, σκέφτονται ότι μόνο εκεί μπορούν να περπατήσουν. Γενικά, δεν έχω συναντήσει εμπόδια, εκτός από λίγα παρκαρισμένα αυτοκίνητα. Η εικόνα σε άλλους ποδηλατόδρομους είναι πολύ χειρότερη, αφού συναντάμε ακόμα και παρατημένους κάδους στη μέση του δρόμου και αναγκαζόμαστε να πηγαίνουμε πιο αργά απ’ότι ανάμεσα στα αυτοκίνητα. Η γνώμη μου είναι ότι δεν υπάρχει λόγος για δημιουργία ποδηλατοδρόμων, ειδικά σε περίοδο κρίσης. Το μόνο που χρειάζεται είναι ο περιορισμός των αυτοκινήτων, αυτό που είχε γίνει δηλαδή τη δεκαετία του 1970 στην Ευρώπη: με ζώνες ελεγχόμενης στάθμευσης παντού, απαγόρευση κυκλοφορίας των αυτοκινήτων στους πεζοδρόμους και αυστηρή αστυνόμευση».

«Ωραίος, αλλά όχι ουσιαστικός ο ποδηλατόδρομος»

Τελευταίος σταθμός της διαδρομής, τo γραφείο διοργάνωσης ποδηλατοδιαδρομών στην πόλη Athens by bike, κι αυτό στο Κουκάκι. Ο Δημήτρης, που είναι ποδηλάτης εδώ και πάνω από 15 χρόνια και ξεναγεί σε καθημερινή βάση τουρίστες στην πρωτεύουσα, υπογραμμίζει τους δύο ανασταλτικούς παράγοντες για τους ποδηλάτες: την έλλειψη σεβασμού και τον φόβο.

«Μας αντιμετωπίζουν σαν να είμαστε παιδιά. Πολλοί φοβούνται να βγουν λόγω της έλλειψης ασφάλειας με την επικινδυνότητα των αυτοκινήτων και τη συμπεριφορά των οδηγών τους. Δεν φαίνεται να υπάρχει ούτε σεβασμός ούτε βούληση να αλλάξει η κατάσταση«, λέει χαρακτηριστικά.

Πάντως, παρά τα προβλήματα, η αγορά ποδηλάτου «δεν έχει πέσει, παρότι δεν ασχολούμαστε με Έλληνες και έχουμε σχεδιάσει διαδρομές που δεν αφορούν δρόμους με αυτοκίνητα. Οι τουρίστες δεν ξέρουν πού πρέπει να πάνε με το ποδήλατο και η πρώτη αίσθηση που έχουν από την πόλη τούς λέει πως η Αθήνα δεν είναι bike-friendly. Τους δίνουμε κάποιες διαδρομές για να χρησιμοποιούν, ώστε να είναι ασφαλείς: η μια στο κέντρο και η άλλη στον Άλιμο, μέσω του ποδηλατοδρόμου, ο οποίος είναι ωραίος για βόλτες, στο μέτρο που τηρείται. Δεν είναι, όμως, ουσιαστικός ποδηλατόδρομος. Αν, για παράδειγμα, θέλω να πάω μέχρι το ΚΠΙΣΝ, θα το κάνω μέσω της Συγγρού και όχι από εκεί. Επιπλέον, δεν τον θεωρώ ασφαλή γιατί μπορεί να πεταχτεί ανά πάσα στιγμή ένα σκυλάκι, ένα καρότσι με παιδί κτλ. Σπάνια παρκάρουν και αυτοκίνητα, όχι όμως και σε σημείο που να ενοχλεί ιδιαίτερα», καταλήγει ο Δημήτρης.